Quận 1 là trung tâm hành chính, văn hoá, thương mại và tài chính của TP Hồ Chí Minh. Quận 1 là quận trung tâm của TP Hồ Chí Minh và được xem là nơi sầm uất và có mức sống cao nhất của Thành phố về mọi phương diện.Nhiều cơ quan chính quyền và các lãnh sự quán các nước những ngôi nhà cao tầng đều tập trung tại đây. Đường Đồng Khởi và phố đi bộ Nguyễn Huệ đều là những khu phố thương mại chính của quận 1.
Diện tích: 7,7211 km2
Dân số: 198.815 người (năm 2013)
Mật độ dân số: 25.654 người /km2
Lịch sử hình thành quận 1
Khu vực quận 1 ngày nay, xưa là vùng Sài Gòn-Bến Nghé, một trong những nơi tập trung dân cư sớm nhất của vùng đất phía nam. Vùng đất Sài Gòn được chọn làm nơi đặt huyện lỵ huyện Tân Bình, phủ Gia Định khi Nguyễn Hữu Cảnh vâng lệnh chúa Nguyễn vào Nam kinh lược. Từ đó nơi đây luôn được chọn làm trung tâm của các đơn vị hành chính trong suốt quá trình phát triển của lịch sử TP Hồ Chí Minh. Quận 1 trở thành huyện lỵ của huyện Bình Dương trở thành phủ lỵ phủ Tân Bình và trấn Phiên An năm 1820.
Sài Gòn đầu thời Pháp thuộc vừa là huyện lỵ huyện Bình Dương, vừa là phủ lỵ phủ Tân Bình, vừa là tỉnh lỵ của tỉnh Gia Định. Pháp xây dựng Sài Gòn thành một thành phố hiện đại theo kiểu phương Tây để làm thủ phủ của toàn cõi Đông Dương.
Pháp đặt tên Pháp cho 20 đường phố Sài Gòn vào tháng 2-1865,tất cả đều là những đường phố nằm trên quận 1. Về sau từ năm 1868, như đường Nguyễn Huệ (kinh Lấp)-Hàm Nghi-Lê Lợi-Pasteur…là những kênh rạch bị lấp để làm đường phố.
Các đường phố ở quận 1 được trồng cây hai bên lề năm 1870.
Xây lát vỉa hè, thoát nước năm 1873.
Định phép ghi số nhà năm 1879.
Ống cống thoát nước được đặt vào năm 1908
Thay đèn đường dầu hỏa, khí đốt bằng đèn điện năm 1909.
Chợ Bến Thành mới được xây trên nền của một vũng đầm được san lấp lại được khánh thành năm 1914:
Sài Gòn và quận 1 trở thành trung tâm hướng đến kiểu dáng một đô thị phương Tây với đường phố dọc ngang thẳng tắp, vỉa hè đường phố có cây xanh, và hệ thống cống thoát nước, đèn chiếu sáng, …
Pháp đã xây dựng hoàn chỉnh đô thị Sài Gòn, trong khoảng thời gian từ đầu thế kỷ 20 đến những năm 30. Phần lớn được tập trung xây dựng ở quận 1 và một phần ở quận 3 hiện nay. Một số công trình kiến trúc mang phong cách châu Âu tiêu biểu được xây trên đất quận 1 là: Bưu điện Thành phố (1886 – 1891), Nhà thờ Đức Bà (1877 – 1880), Nhà hát Thành phố (1900); Ủy ban Nhân dân Thành phố 1898 – 1909, Tòa án nhân dân thành phố (1881 – 1885), Dinh Gia Long (Bảo tàng Cách mạng, 1885 – 1890), Ngân hàng Đông Dương, bệnh viện (Sài Gòn, Nhi đồng 2, Phụ sản Từ Dũ), các khách sạn lớn như Continental, Majestic, Palace, các hãng buôn Charner, Shell, Poinsard et Veyret,…
Sài Gòn là thủ đô của chế độ Việt Nam Cộng Hòa từ năm 1955 đến năm 1975. Thời kỳ này cũng có những công trình kiến trúc được xây mới hoặc tôn tạo. Quận 1 hiện nay có một số công trình mới xây dựng như dinh “Độc lập” nay là dinh Thống nhất, nhiều ngân hàng, Thư viện, khách sạn cao tầng.
Sau ngày miền Nam giải phóng, diện tích thành phố được mở rộng do sáp nhập các vùng lân cận từ tỉnh Gia Định và Chợ Lớn cũ. Vùng đất quận Nhất và quận Nhì của Sài Gòn xưa được gộp thành quận 1 của thành phố Hồ Chí Minh
Vị trí địa lý
Phía Bắc quận 1 giáp rạch Thị Nghè ngăn cách với quận Bình Thạnh. Phía Đông giáp sông Sài Gòn ngăn cách với quận 2 có cầu Thủ Thiêm và cầu Sài Gòn. Về hướng Đông Nam ngăn cách với quận 4 bởi con sông Thị Nghè và được kết nối qua cầu Khánh Hội. Đường Nguyễn Văn Cừ là ranh giới giữa quận 1 và quận 5 về phía Tây Nam. Phía Tây Nam giáp quận 3 lấy đường Nguyễn Thị Minh Khai và đường Hai Bà Trưng làm ranh giới. Tây Bắc giáp quận Phú Nhuận
Hành chính
Quận 1 có 10 phường trực thuộc, bao gồm: Bến Nghé, Bến Thành, Cô Giang, Cầu Kho, Cầu Ông Lãnh, Đa Kao, Nguyễn Cư Trinh, Nguyễn Thái Bình, Phạm Ngũ Lão và Tân Định.
Giáo dục
Các trường đại học
Một số trường đại học tọa lạc ở quận 1 như trường Đại học Sài Gòn, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, trường Đại học Hoa Sen, trường Đại học Ngân hàng thành phố Hồ Chí Minh, trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh,…
Các trường THPT
Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa, trường THPT Năng khiếu Thể dục Thể thao thành phố Hồ Chí Minh, trường THPT Trưng Vương, trường THPT Bùi Thị Xuân, trường THPT Ernst Thälmann,….
Các công trình kiến trúc nổi bật
Quận 1 là nơi hội tụ nhiều công trình kiến trúc nổi bật như Nhà hát thành phố, Nhà thờ Đức Bà, Bưu điện trung tâm Sài Gòn, Trụ sở UBND thành phố, Dinh độc lập, tòa nhà Bitexco Financial Tower.
